IV – Duomo (Santa Marija)

5 ta’ Mejju 2019, Napli

It-Tielet Ħadd tal-Għid

Ix-xemx fuq l-art imxarrba.

Il-qniepen jinfdu s-skiet.

Ir-riħa ta’ kafé u kornetti.

U l-ħemda dehbija madwar Santa Marija…

…u Napli terġa titla’ l-Ġenna

Bir-ruħ u l-ġisem.

---

 

IV – The Cathedral (St Mary)

The sun on the wet ground.

The bells tearing through the silence.

The smell of coffee and croissants.

And the golden stillness around St Mary…

…and Naples once more ascends to heaven

Body and soul.

---

 

IV – Duomo (Santa Maria)

Il sole sul suolo bagnato.

Le campane che rompono il silenzio.

L’odore di caffé e cornetti.

É la calma dorata intorno a Santa Maria…

…e Napoli sale in paradiso un altra volta

con corpo ed anima.

L-Oħrajn

Ma bkejtx għas-siġra.
(Mur ara, fadal iżjed siġar,
Waħda inqas x’inhi?)
Bkejt għall-oħrajn,
Jistennew il-kundanna
F’ċelel tas-siment.

Ma bkejtx għan-niċċa.
(Mur ara, min għadu jemmen fil-qaddisin?
Sakemm mhux dawk li jirbħu l-ġenna kull ħames snin)
Bkejt għall-oħrajn,
Mimlija indulġenzi mhux mirbuħa.

Ma bkejtx għalija.
(Mur ara, jien diġa nofs triq għall-qabar)
Bkejt għall-oħrajn
Li ser jidfnuni
U ma jistgħux jibku
La siġar u la niċeċ
Għajr minn fuq is-santa tal-imwiet
Li hi ħajjitna.

Æ

(Image source: Times of Malta)

Lil Din l-Art Ħelwa

 

Sejjaħtli, u m’għaraftekx:

Wiċċek griż siment

Leħnek fgat.

M’għadekx Omm il-Mara l-Ħoxna:

Int sirt il-Mara l-Ħoxna:

Obeża, imħanżra, imdennsa;

Tgħix bil-karità falza

Ta’ min faqqrek.

 

Sejjaħtlek, u m’għaraftnix:

Wiċċi ċass, miblugħ

Leħni fgat.

M’għadnix iben il-franka:

Jien sirt żonqor u franka:

Bla ruħ, bla qalb, bla tama;

Ngħix fil-ħniżrijiet

Ta’ min faqqrek.

Biċċerija.

(English translation further down)

Hawnhekk, hawn jgħixu n-nies.

Fiż-żibel u fil-ħmieġ

Li rmew tas-sular ta’ fuq.

Hawnhekk, fejn l-ilma isir blat

In-nies ma jinħaslux,

ħlief bid-demm.

 

Arawha qalb il-boroż

‘Il-Ħanżira tal-Erwieħ;

Xi ħaġa żgur tiddobba

Għax hawn, hawn jgħixu n-nies.

 

U fuq l-altar tal-konkos,

Tal-plastik u enimilju

Iħanxru għonq il-ħanżira

U jsawbu demmha fuqhom,

Biex meta jiġi jħabbat

L-Anġlu tal-Mewt bil-gaffa

Jittalbu b’vuċi dgħajfa:

‘Hawnhekk, hawn jgħixu n-nies.’

 

_________

 

Translation (for info purposes only):

‘Slaughterhouse’
Here. People live here.

Amidst the dirt and the garbage

Thrown away by those at the top.

Here, where water turns to stone,

People do not wash,

except with blood.

 

Look at her amidst the bin-bags

The village sow roams;

She will definitely find something

Because here, people live here.

 

And on a concrete and plastic

And aluminium altar

They butcher the poor sow

And pour its blood on their heads

So that when the Angel of Death

Comes knocking with an excavator

They plead with trembling voices:

‘Here. People live here.’

 

 

 

VII [sebgħa]

 

Mhux soltu nuża dan il-blog biex nitkellem fuq xogħli, iżda kultant jibdew jiġru affarjiet żgħar fis-settur tiegħek li ma tistax tinjora. Sinjali ta’ bidla, żgħar u ftit batuti għax għadhom jitwieldu, iżda li mimlija potenzjal. Ħa nibda mill-bidu nett.

Ftit tax-xhur ilu ġejt mitlub mill-Għaqda Mużikali Santa Marija ta’ Ħal Għaxaq nikteb xogħol żgħir sabiex bih jinawguraw wirja tal-Ġimgħa l-Kbira ġewwa l-każin fil-jiem li ġejjin. Nammetti li l-ewwel reazzjoni kienet daqxejn ċinika. Il-frażi ‘wirja tal-Ġimgħa l-Kbira’ tnissel fija wisq stampi ta’ platti tar-ross, statwi tat-tafal koroh, u xi ftit xogħol bl-antaċċjoli jew pupi tas-suf. Iżda donnu ma kienx ser ikun il-każ.

Qoxra tal-programm tal-festa Awwissu 2015 (Għaqda Mużikali Santa Marija A.D. 1873, Ħal Għaxaq)

Din hi wkoll waħda mill-ftit baned Maltin fejn hemm jonfoħ ir-riħ tal-bidla. Mhux urugan jew riefnu, iżda żiffa ħelwa friska. Tistgħu tħarsu lejn il-qoxra tal-programm tal-festa tas-sena l-oħra (Awwissu 2015) biex tinduna bid-differenza. M’hemmx qoxra tleqq b’xi collage ta’ ritratti varji tal-festa jew tal-vara, iżda disinn eleganti u maħsub.

Iżda, lura għall-wirja. L-idea kienet waħda sempliċi: wirja kollettiva ta’ xogħlijiet ta’ artisti u statwarji Maltin t’arti marbuta mal-Ġimgħa Mqaddsa, fosthom Ġlormu Dingli, Renzo Gauci, Mariorick Mifsud, Noel Cauchi, Joe Cutajar Zahra, Silvio Mizzi, John Massa, Shawn Saliba, Ayrton Sammut, Darren Bonavia, Antonio Mifsud, Joseph Magri, James Azzopardi, Jesmond Micallef, Nazzareno Gauci, Sebio Aquilina (ritratt hawn fuq), Kurt Friggieri, George Scicluna, Publio Magro, Cleaven Formosa u ohrajn.

Xorta waħda, kelli d-dubji tiegħi. Il-baned u l-arti kontemporanja mhumiex eżattament sinonimi. Li kieku kelli nikkummenta fuq il-wirja ngħid li hemm nuqqas t’artisti li jaħdmu fi stil kontemporanju. Għaliex? Għax mit-Tieni Gwerra ‘l hawn, kien hemm qasma kulturali fost l-artisti; dawk li żammew stil anakronistiku u tradizzjonalist u dawk li nqatgħu kompletament mit-tradizzjoni. U issa li għadda ż-żmien, qed nerġgħu naraw moviment stramb, t’artisti tradizzjonali jesploraw toroq ġodda, u artisti avantgardisti iħarsu lura lejn it-tradizzjoni.

Hu fil-mużika? L-ambjent bandistiku għadu ddominat mill-ħoss tal-marċ, u ma hemm xejn ħażin f’dan. Il-marċ huwa tip ta’ mużika funzjonali: jeżisti mhux għall-mertu artistiku tiegħu, iżda għal skop soċjali, biex jakkumpanja ritwal. Iżda l-baned jistgħu jkunu iktar minn hekk. Sa qabel il-Gwerra, l-baned kienu jdoqqu wkoll l-aħħar mużika, minn mużika operistika u klassika, għal jazz u mużika tas-swali taż-żfin.

Għadhom il-każini jistgħu jkunu parteċipi fil-ħajja mużikali kontemporanja? Ejja nibdew b’pass importanti: jekk taħsbu li l-mużika ‘kontemporanja’ hi biss soundtracks jew ‘taħwid’, ‘stunar’ u ‘ħsejjes ta’ borom iħabbtu ma xulxin’…għandkom żball. Il-mużika kontemporanja hija vasta…nistedinkom biss tesploraw kompożituri bħal Arvo Pärt, John Tavener, Eric Whitacre, James MacMillan, Thomas Adès, John Adams, Steve Reich…u oħrajn.

Kien hemm fattur importanti li kkonvinċini: il-fiduċja li l-Għaqda Mużikali Santa Marija wriet fija, tant li kelli l-libertà li nagħżel jien x’nikteb. X’taqbad tikteb? Ridt inżomm mal-ispirtu tal-wirja, u għalhekk iddeċidejt li nikteb serje ta’ riflessjonijiet fuq l-aħħar seba’ kelmiet ta’ Kristu. Iżda ridt ukoll li tkun iktar minn sempliċi biċċa mużika tal-ftuħ. Iddeċidejt li nkellem seba’ awturi u poeti kontemporanji Maltin biex jikkontribwixxu anke huma għax-xogħol taħt forma ta’ seba’ riflessjonijiet fuq kull frażi.

U b’hekk twieldet VII[sebgħa], xogħol għal kwartett tar-ram u perkussjoni; seba’ movimenti fuq seba’ riflessjonijiet letterarji minn seba’ kittieba Maltin, għall-ftuħ tal-wirja Il-Passjoni ta’ Kristu Skont l-Artist Malti: xogħol li fih il-kitbiet ta’ Trevor Zahra, Maria Grech Ganado, Immanuel Mifsud, Clare Azzopardi, Adrian Grima, Simone Inguanez, u Wayne Flask. Il-mużiċisti li ser idoqqu huma Wayne Bartolo, Duncan Borg, Justin Formosa, Clayton Gomez, u Tancred Grech. Magħhom tingħaqad ukoll l-attriċi Monica Attard li ser tinterpreta s-seba’ kitbiet.

VII[sebgħa], ser tingħata l-prima assoluta nhar il-Ħamis 17 ta’ Marzu fit-20:00 fis-Sala ewlenija tal-każin tal-Għaqda Mużikali Santa Marija A.D. 1873. Id-dħul huwa b’xejn u kulħadd huwa mistieden. 

 

Din mihiex riżoluzzjoni

If you would like to read this in English click here

Dan l-aħħar bħal qisu waqajt fil-muta, u mhux soltu tiegħi. Kultant is-skiet huwa akbar mill-kliem. Kultant diffiċli tifhem jekk it-tibdiliet ta’ madwarek humiex vera jew le. Kultant tant ikun hemm bidliet f’daqqa li jkollok tieħu pass lura u terġa tqis ħajjtek. U kultant, ikollok bżonn tieqaf ftit biex timxi.

Dan mhux ser ikunu artiklu interminabbli fuq riżoluzzjonijiet tal-Ewwel tas-Sena. Frankament, l-idea biss ukoll nsibha tad-daħq. Jekk trid tbiddel ħajjtek m’hemmx għalfejn tistenna li tbiddel il-kalendarju. Aqbad u agħmel li għandek tagħmel.

Iżda dan hu artiklu fuq il-prijoritajiet tal-ħajja; fuq dak li għandna nitħaddtu dwaru. Dan hu artiklu fuq l-affarjiet importanti li jiswew xi ħaġa, u mhux fuq kliem fieragħ u xenati emozzjonali online.

Dawn huma l-affarjiet li naħseb għandna lkoll nitħaddtu fix-xhur li ġejjin.

1. Mużika

Għandna r-radju, u YouTube, u Spotify, u iTunes, u mitt elf ħaġ’oħra…iżda kemm minna fil-verita nisimgħu bir-reqqa? F’dinja fejn il-mużika hija kumdita oħra, nixtieq nistedinkom biex tisimgħu. Hi x’inhi l-mużika li tħobb, ħa tkun bniedem aħjar jekk tisma’ sew dak li qed iddoqq.

2. Poeżija

Ninsabu mgħarrqa fil-kliem. Għandna blogs kemm trid (bħal dan!), u biex taqra artiklu kull ma trid hu li tgħafas buttuna. Il-kliem, bħal-mużika, saru kumdita. U bil-mod (jew mhux wisq) qed nitilfu l-arti tal-poeżija; l-arti li nagħżlu l-kliem bir-reqqa u mhux biss għal dak li jfissru iżda għal dak li jinsinwaw u jalludu għalih.

3. Politika

Daqshekk ‘Jien ma jinteressanix fil-politika.’. Il-Politika tkopri ħafna iżjed minn ideoloġiji partiġjani u maġġoranzi elettorali. Hi dwar kif irridu niffurmaw id-dinja ta’ madwarna. S’issa jmissna rrealizzajna li l-politika ta’ wara l-Gwerra falliet. Qegħdin noqorbu dejjem iżjed lejn kunflitt dinji. M’għadniex nemmnu fl-idea ta’ ‘raħal dinji’ – anzi pjuttost infittxu li nsibu differenzi fejn dawn ma jeżistux. L-għazliet politiċi tagħna ser isawwru l-ġejjien tagħna…u bħalissa il-ġejjien mhu jidher xejn sabiħ!

4. Ambjent

Ġejja sena mħarbta għall-ambjent. Fuq skala daqxejn kbira, El Ninõ qed iħossu ċajtier dis-sena, u ser jaqla’ l-inkwiet mad-dinja kollha (bħalissa jien u nikteb dan l-artiklu qed bil-kmiem qosra f’Jannar!). Iżda ovvjament li għandna bżonn hu li nibnu iktar, naħlu iżjed, u nużaw l-ambjent bħala munita…din is-sena rridu kollha kemm aħna nsiru aktar vokali dwar l-ambjent, u għal darba ma narawx biss sal-ponta ta’ mneħirna.

5. Saħħa

Politika ambjentali bażwija twassal ukoll għal saħħa dgħajfa. Bħalissa ninsabu bħala wieħed mill-eħxen pajjiżi fid-dinja (ole!). S’issa għad ma kellniex politika radikali li tieħu ħsieb affarjiet bħal dieta ħażina u ħajja inattiva. U jekk għadek trid tinsisti li tkejjel ħajjtek bl-Ewros, mela kkunsidra li aktar ma tgħix ħażin, akbar ser tkun l-ispiża medika tiegħek. U bilħaqq…hemm diversi mediċini (bħall-antibijotiċi) li m’għadhomx jaħdmu kontra ħafna mard. Tal-ġenn, hux?

6. Sess

Darba waħda kien hemm żmien jgħidulu ’s-Sebgħinijiet’ – kien Żmien tad-Deheb għal kull xorta ta’ mqarberija. Ovvjament mhux li skoprejna s-sess fis-Sebgħinijiet, iżda ħlisnih mill-gaġġa. Is-Sess ma baqax kelma ħażina. Iżda iż-żmien tax-xaba’ malajr mar żmerċ. L-epidemija tal-AIDS, u ż-żieda sostanzjali tal-STDs saru l-pesta ta’ żmienna. Billi ma nitkellmux dwar dawn l-affarjiet inkunu qegħdin naggravaw is-sitwazzjoni. Lil hinn mill-argumenti reliġjużi u morali, irridu nitkellmu dwar is-sess b’mod oġġettiv u xjentifiku. L-injuranza m’għadhiex iżjed skuża tajba u wisq anqas arma.

7. Storja u Tradizzjoni

Id-diżappunt fil-Post Moderniżmu u fl-Ekonomija Globali ġabitna lkoll nostalġiċi b’mod perikoluż. Ir-Retorika Imperjali tar-Russja, il-qilla Evanġelika Amerikana, l-ispirtu tal-Kruċjati tal-IS (u l-ispirtu oppost fl-Ewropa) – dawn kollha jmorru kontra l-ispirtu ‘modern’. Iżda l-affari hija iktar fonda minn hekk. Skirna bl-imgħoddi, u qed nirriskjaw li nerġaw nirrepetu l-istess żbalji. Li nippriservaw il-Passat hi differenti milli nirreplikawh.

8. Kultura

Il-Kultura mihiex biss ftit pitturi sbieħ jew serata t-teatru. Hija ġabra ta’ valuri li jimmanifestaw ruħhom f’dak kollu li noħolqu. Li tbiddel isem ta’ triq, li tirvina xenarju, li tabbanduna l-wirt storiku, li tbagħbas f’ritwal…dawn huma kollha attakki fuq il-kultura li mhumiex inqas serji mill-bumbardamenti bla rażan tal-belt ta’ Palmyra u siti storiċi oħrajn taħt idejn l-IS.

9. Spiritwalita

Miniex ser nuża l-kelma ‘reliġjon’ sempliċiment għax dik il-kelma ta’ spiss iddaħħalna fl-inkwiet (IS għal darb’oħra…) Ir-Reliġjon għandha ħabta tintilef fir-ritwal li, għalkemm bla dubju hu importanti, ma jiswa xejn mingħajr għarfien bażiku tal-element spiritwali. Mihiex dwar l-inċens jew dwar kif tista’ tasal san-Nirvana billi tagħmel daqxejn yoga. Hija dwar kif aħna nħossu d-dinja ta’ madwarna, u li naċċettaw li hemm iktar f’din id-dinja minn dak li s-sensi tagħna jħossu.